Καλλιτέχνες, άνθρωποι σε κοινή θέα. Κάποιοι περικλεισμένοι από τζάμι ή τοίχους, άλλοι ελεύθεροι να περιπλανηθούν στο χώρο.
Bρίσκονται εκεί για να τους δεις.
Σε αντίθεση, όμως, με έναν πίνακα ή ένα γλυπτό, μπορούν και αυτοί να σε δουν, να ανταποδώσουν το αδιάκριτο βλέμμα σου και αναγνωρίσουν την παρουσία σου. Αυτομάτως, αρχίζεις να προσέχεις κι εσύ τις κινήσεις σου, τη συμπεριφορά σου. Ακόμα κι αν δε σε κοιτάνε, σε βλέπουν. Και το νιώθεις.
Μία performer μετράει δευτερόλεπτα, σαν ένα ρολόι σε ανθρώπινη μορφή. Πότε κάθεται στο γραφείο της, πότε σημειώνει κάτι, πότε περπατά στο χώρο. Κάποιες στιγμές σωπαίνει, χωρίς όμως να σταματά ποτέ να μετράει, για να επανέλθει δρημύτερη λίγα δευτερόλεπτα αργότερα. Πενηνταοκτώ, πενηνταενιά, τέσσερις παρά τέταρτο. Θα βρίσκεται εκεί καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης, για 39 μέρες, επί οκτώ ώρες την ημέρα, να μετράει ασταμάτητα. Έχω καθίσει σε έναν πάγκο απέναντί της και παρακολουθώ. Τι να περνάει από το μυαλό της, άραγε; Κοιτάζει όποιον μπαίνει στην αίθουσα. Καποιοι κουνάνε το κεφάλι τους στο ρυθμό του μετρήματός της. Τους βλέπει και χαμογελάει. Προκαλώ τον εαυτό μου, αν με κοιτάξει, να μην απομαρύνω το βλέμμα μου. Κερδίζω το στοίχημα, τραβάει το βλέμα της πρώτη. «Η ώρα είναι τέσσερις παρά δέκα». Ώρα να προχωρήσω.
Έξω, στις ράμπες που οδηγούν από όροφο σε όροφο, μία ομάδα δύο-τριών ατόμων περπατάνε αργά. Βασανιστικά αργά. Δεν ξέρω αν θέλω να επιταχύνω κι άλλο από αντίδραση, ή να ηρεμήσω λίγο και να επιβραδύνω κι εγώ το βήμα μου και την αναπνοή μου. Νιώθω μια ανυπομονησία, λες και ο προορισμός μου θα εξαφανιστεί αν μου πάρει λίγα δευτερόλεπτα παραπάνω να φτάσω. Τους συγχαίρω από μέσα μου για την υπομονή τους.
Επιστρέφω μέσα στην αίθουσα, αυτή τη φορά για να παρατηρήσω τον αιωρούμενο Nikolao. Δεμένος με ιμάντες, κρέμεται από μία δοκό, δεμένος σε μια άβολη, υποθέτω, στάση, σχεδόν εμβρυική. Λίγο πριν έκανε διάλειμμα, στέκοντας όρθιος σε ένα πλύνθο. Κάποιοι υπαλληλοι της έκθεσης και φίλοι του έτρεξαν να βεβαιωθούν ότι είναι καλά, και να προσφέρουν λίγες κουβέντες συμπαράστασης, και όλοι μας γίναμε μάρτυρες της αδυναμίας του, της θνητής ανθρώπινης αδυναμίας. Δεν μπορώ παρά να παρατηρήσω το πόσο θαρραλέο είναι αυτό. Πιο θαρραλέο κι από το να εμφανιζόταν μπροστά μας γυμνός. Μετά από λίγο, η καλλιτέχνης-ανθρώπινο ρολόι επισκέπτεται το Nikolao. Δεν ξέρω πώς μπορεί να κυλούσε ο χρόνος για εκείνον, αλλά σίγουρα δε θα έκανε πιο εύκολη την κατάσταση το γεγονός ότι ο χρόνος τώρα βρισκόταν μπροστά του και τον βίωνε να περνάει δευτερόλεπτο – δευτερόλεπτο. Παρ’ όλα αυτά την κοιτάει και χαμογελάει αχνά. Εκείνη του χαμογελάει υποστηρικτικά. Συνεχίζει να μετράει τα δευτερόλεπτα, χωρίς φωνή όμως, σαν από σεβασμό στο μαρτύριό του. Πρέπει να είναι μία κάποια ανακούφιση να μοιράζεσαι τη στιγμή με κάποιον που περνάει το ίδιο με εσένα.
Υπήρχε κάτι το τόσο ελκυστικό στη δράση του. Ένιωθα διχασμένη: ένοχη όταν κοιτούσα, λες και έπαιρνα ευχαρίστηση από το μαρτύριό του, αλλά ένοχη και όταν δεν κοιτούσα, διότι ένιωθα ότι δεν προσφέρω υποστήριξη. Ήχοι και βαβούρα ακούγονταν από τον κόσμο στο δωμάτιο και τις υπόλοιπες performances, μα εκείνος δεν έδινε σημασία. Είναι άραγε τόσο εκτυφλωτικός ο πόνος του που δεν μπορεί ν’ αφήσει περιθώριο για κάτι άλλο πέραν από αυτόν ή αγνοεί συνειδητά τη ζωή που συνεχίζει τους ρυθμούς της;
Όσο και αν αν αυτό το είδος έκθεσης ανταμείβει τον θεατή, ειδικά εκείνον που θα αφιερώσει λίγο χρόνο και δε θα κάνει απλά μια βόλτα, άλλο τόσο επίσης μπορεί να γίνει αγχωτικό, εώς και ψυχοφθόρο. Κάθε δευτερόλεπτο αυτών των δρώμενων δε θα επαναληφθεί, αλλά δεν είναι δυνατόν να παρακολουθείς τα πάντα ταυτόχρονα. Όπως και να’χει, καταπολεμούσα αυτή μου την ορμή, καθώς όσο κι αν προσπαθούσα, δεν μπορούσα να απομαρυνθώ.
Επισκέπτες έρχονται και φεύγουν, κι εγώ μένω καθηλωμένη εκεί. Άλλωστε, για εμάς το κάνει
όλο αυτό.
Έτσι δεν είναι;…
Η έκθεση AsOne συνεχίζεται στο Μουσείο Μπενάκη, Κτίριο Πειραιώς, έως τις 24 Απριλίου.
Συντάκτρια: Ελένη Μπατσούλα
Παγωτό Μηχανής 